Wat is een knikpan?

Veel mensen reageren nogal verbaasd als ik vertel dat in het bouwplan de dakpannen doorlopen tot op de grond. Waar het dak ophoudt, komt een z.g. knikpan, en dan lopen de pannen verticaal door tot beneden. "Oh, daar krijg je problemen mee!" kreeg ik zelfs een keer te horen...

Wij moesten er zelf ook even aan wennen. Uiteraard is het idee afkomstig van onze architecten, en ik citeer Addy uit de bouwaanvraag:
"Om de beeldkwaliteit van de dominante kapvorm te versterken en om architectonische uitdrukking te geven aan het rechtstreeks infiltreren van het hemelwater, introduceren wij een verticale toepassing van keramische pannen op de langsgevels".

Wat is nu precies een knikpan? "Een knikpan is een dakpan met een knik (...), waarmee een dak waarin een knik zit ononderbroken wordt bedekt". Juist ja.

Hiernaast zie je de 'knikpan tuile-du-nord'.
Een knikpan is dus een hulpstuk voor afwerking van de knik in gebroken of mansarde daken. Diverse combinaties van hoeken zijn mogelijk, en voor de dakhoeken zijn gevelknikpannen beschikbaar.

Dus de Liskeshoeve wordt voorzien van 'gevelknikpannen'. De welstandscommissie had er in ieder geval geen problemen mee. Ik weet nog niet precies wat ik ervan moeten vinden, het idee begint te wennen - en bovendien vertrouw ik op het gevoel voor schoonheid van de architecten... Hieronder een 'artist impression' van Addy:


De oplettende lezer blijft uiteraard zitten met de nijpende vraag: wat zijn in hemelsnaam 'mansarde daken'?

Welnu: "Mansarde is een dakvorm waarbij het onderste deel van het zadeldak of schilddak steiler is dan het bovenste deel, waardoor een geknikte vorm ontstaat. De naam is afgeleid van de 17e-eeuwse Franse architect Mansarde. Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw veelvuldig toegepast bij woningen ter verkrijging van een grotere zolderverdieping".


Zo, dan weten we dat ook weer!

---

De maquette is klaar!

Het is zover, de set ontwerptekeningen is door Addy omgezet in een maquette. Dat maakt de boel toch een stuk inzichtelijker. Hoewel de maquette behoorlijk overeenkomt met het beeld dat ik op basis van de tekeningen en de gesprekken had gevormd, krijg je toch een beter gevoel voor afmetingen en verhoudingen als je zo'n maquette voor je hebt. Het is ook een leuke exercitie om jezelf heel klein te maken, en dan een tocht door zo'n mini-huis te maken.


De nieuwe woonboerderij bestaat uit drie verschillende beuken. Een voorhuis met atelier en kantoorgedeelte, een tussenhuis met galerie en een achterhuis voor de woning. Deze onderverdeling wordt geaccentueerd door twee grote uitsparingen: aan weerszijden zijn grote 'happen' uit de constructie genomen, waarbij de terugwijkende gevel bestaat uit een glasconstructie die voor een deel onder een hoek van 45 graden naar buiten steekt.


De schuine glaswanden geven een wijds uitzicht, en verschaffen (in architecten-jargon) 'belevingsruimte'. Bovendien valt het zonlicht niet direct op de glaswand, zodat we 's zomers niet gelijk lopen te puffen van de warmte in huis. Een spannend aspect van de architectuur, dat het silouet van een langgevelboerderij ondersteunt en tegelijk een bijzonder eigentijdse invulling geeft aan het ontwerp. Een dergelijke combinatie zie ook bij het dak: voor een deel komt er een traditioneel rieten dak op de boerderij, maar de rode dakpannen lopen via een knikpan door tot op het maaiveld. Dus geen dakgoten!

Aan de achterkant, waar we straks een vrij uitzicht hebben over de akkers, wordt de totale gevel uitgevoerd in glas. Directe inval van zonlicht wordt hier grotendeels voorkomen door het dak een paar meter te laten oversteken.


Opvallend in het woongedeelte is dat de 1e etage lijkt te 'zweven' boven de living. Het plafond sluit niet aan op de glaswand, want de bovenverdiepingen wijken zo'n 3 meter naar binnen toe. Als je op de begane grond bij de glaswand staat, heb je dus vrij uitzicht tot aan de nok. En op de etage kan je dus de woonkamer inkijken, want er komt ook een loopbruggetje naar openslaande deuren (of ramen?) in de glaswand. Ook aan beide zijkanten wijkt de 1e etage terug, waardoor er ook van die kant indirect licht de kamer binnenkomt. Al in een vroeg stadium hebben we bij de architecten aangegeven dat we houden van ruimte, uitzicht en dus veel glas. Die wens is dus in vruchtbare aarde gevallen kan je wel stellen...

Vanaf de Liskesweg gaat de boerderij er ongeveer zo uitzien:


Dit patroon komt op diverse plaatsen terug in het ontwerp, eigenlijk in elke dwarswand zie je de brede toegangsdeur (met een knipoog naar de brede staldeuren van vroeger), gecombineerd met een horizontaal en verticaal raam. Dit 'design pattern' geeft het ontwerp een zekere basis en houvast. Of begin ik nu echt te praten als een architect?

---

Onze plannen beginnen vorm te krijgen

De problemen met de vervuilde grond hebben ons niet weerhouden om samen met NEXIT architecten Addy de Boer, Wilbert de Haan en Maurits Berndsen het creatieve proces in te gaan om onze ideeën vorm te gaan geven. In de eerste ronde kwamen 'the young and angry architects' met een wel zeer gewaagd ontwerp, dat weliswaar interssante aspecten had, maar ons een 'onvrij' gevoel gaf. Toch bleek het eerste ontwerp een goede vingeroefening te zijn, omdat het aanleiding gaf tot een hoop discussie en hielp om onze denkbeelden verder aan te scherpen en te definiëren. Afijn, Addy en Wilbert kregen de opdracht mee om verder te werken aan een ontwerp met een 'meer besloten karakter'. Dit hebben ze goed aangevoeld, want na een paar weken kwamen ze met een ontwerp dat ons meteen aansprak, en waarvan in een wat later stadium een fraaie maquette is gemaakt.

Ten behoeve van de bouwaanvraag is er ook een plattegrond gemaakt van de beoogde situatie. De nieuwbouw komt vrijwel op dezelfde plek als de oude boerderij, en alle schuren maken plaats voor een bijgebouw met carport, bereikbaar met een oprit voorzien van een bruggetje over een poel.

Het begint te kriebelen!

---

Vervuilde grond!

Inmiddels is het voorlopige koopkontrakt getekend, waarbij wij als voorwaarde een schone grond verklaring hebben laten opnemen. Want op veel plaatsen in en rondom de Kempen zitten zinkassen in de grond of liggen ze nog aan de oppervlakte. Zowel op particuliere bodem (tuinen, erven) als op openbare plaatsen (zinkassenwegen). Zinkassen geven blijvend zware metalen af zoals cadmium, zink, lood, koper en arseen. Deze zijn in te grote hoeveelheid schadelijk voor leefmilieu en gezondheid. Het verwijderen van zinkassen en door zinkassen verontreinigde bodem is daarom één van de maatregelen in het project Actief Bodembeheer de Kempen.

In het kader van het bodem-onderzoek hebben we ook aangegeven waar we een moestuin zouden willen situeren, zodat daar extra bodemmonsters genomen konden worden. Op deze foto zie je een medewerker van Oranjewoud op die plek monsters nemen. Met een grondboor en een lange holle pijp worden op diverse plaatsen grondmonsters genomen, die in het laboratorium dan worden onderzocht op zaken zoals olieresten en zware metalen.

Naast de vervuilde grond bleek er ook asbest aanwezig te zijn, met name gebruikt als dakbedekking van de bijgebouwen. Asbestverwijdering is een prijzige aangelegenheid, dus dat betekent voor ons een bijkomende post op de sloopkosten.

Uit het onderzoek bleek dat het maar goed was dat we de schone grond verklaring in het koopkontrakt hadden laten opnemen: op verschillende plaatsen rond de boerderij bleek er sprake te zijn van behoorlijk zware verontreiniging met zinkassen. De omvang van de verontreining bleek zodanig te zijn, dat er een door de gemeente goedgekeurd plan voor sanering moet worden opgesteld. Pas daarna kan onder supervisie van Bodembeheer de Kempen tot verwijdering van de vervuilde grond worden overgegaan. Een meevaller voor de verkopers is dat dit een zwaar gesubsidieerde operatie is, een nadeel voor ons is dat deze procedure behoorlijk veel tijd kost. In overleg met de verkopers en de makelaar is de datum voor het passeren van de koopaktie derhalve uitgesteld tot 1 december 2007. In de tussentijd gaan wij samen met de architecten verder met het uitwerken van alle plannen, in het vertrouwen dat het allemaal wel in orde komt met de grond....

---

In kaart gebracht

Al snel bleek dat de kadastrale gegevens van de Liskeshoeve niet up-to-date waren: zo bleken de bijgebouwen niet geregistreerd te zijn door het kadaster, en de afmetingen van het hoofdgebouw waren niet vermeld op de plattegrond. Uiteraard heb je deze gegevens nodig bij het indienen van een bouwaanvraag waarbij je het oude volume wilt terugzetten. Enigszins tot onze verrassing kregen we de opdracht van de gemeente om zelf voor een nauwkeurige opmeting van de opstallen te zorgen. Dus gewapend met een meetlint en schrijfblok zijn we naar de Liskeshoeve gegaan om alles op te meten, en met deze gegevens heb ik de volgende plattegrond gemaakt:

De totale inhoud van de boerderij + alle bijgebouwen bedraagt ongeveer 2100 m3. Weliswaar hebben we heel wat noten op onze zang, maar dat zou toch een ruim voldoende startpunt moeten zijn voor onze nieuwbouw plannen!

---

De huidige situatie

Om te beginnen een impressie van de huidige situatie.
De Liskeshoeve is een langgevelboerderij uit 1915, waarin vroeger een varkenshouderij was gevestigd, en momenteel een hondenkennel. De varkensstal is inmiddels verdwenen. De boerderij is diverse malen verbouwd en aangepast, hetgeen duidelijk zijn sporen heeft nagelaten. Mede hierdoor ligt restauratie van de boerderij niet voor de hand, en hebben we gekozen voor sloop en nieuwbouw van een langgevelboerderij 'nieuwe stijl'.

Maar voor het zover is, eerst een kleine foto-impressie van de huidige toestand:





Nog een lange weg te gaan naar ons droomhuis, maar dit mooie plekje in Schoor is het zeker waard om 't een tweede jeugd te gunnen. Wij gaan in ieder geval ons best doen om er iets heel moois van te maken!

---

De Liskeshoeve weblog gaat van start!

De zoektocht naar een nieuw huis

Hoewel we het prima naar onze zin hebben op de Wiekendreef in Weert, zijn we al een flinke tijd op zoek naar een nieuw huis. We willen graag wonen en werken in een ruime woning in het buitengebied. Dus we zijn op zoek gegaan naar een boerderij, eventueel om te verbouwen. Na ongeveer een jaar van alles en nog wat bekeken te hebben, hebben we een bod gedaan op de Liskeshoeve in het kerkdorpje Schoor, gemeente Nederweert. Al een paar maanden daarvoor hadden we die langgevelboerderij al eens bekeken, maar schrokken toen van de deplorabele toestand van het gebouw. Restauratie bleek geen optie, maar desondanks waren we wel verliefd geworden op de locatie. Toen de Liskeshoeve na een paar maanden nog steeds te koop stond, zijn we eens gaan kijken of sloop en nieuwbouw op die plek mogelijk is.

Normaal mag je bij totale sloop en nieuwbouw maar maximaal 750 m3 terugzetten. Er bleek echter een nieuwe regeling te zijn, die onder bepaalde voorwaarden toestaat dat je hetzelfd bouwvolume (ca. 2000 m3) terugzet. De nieuwbouw moet dan wel aan allerlei kwaliteitseisen voldoen, en het silouet mag niet teveel afwijken van de traditionele langgevelboerderij. We zagen voldoende mogelijkheden om binnen die kwaliteitsregeling onze plannen te verwezenlijken, dus hebben we de Liskeshoeve gekocht (in feite de grond, bijna 6000m2).

Na wat omzwervingen zijn we terecht gekomen bij architectenburo NEXIT in Arnhem. Na wat 'prototypen' zijn we uitgekomen op een prachtig ontwerp voor de nieuwe Liskeshoeve, dat al onze wensen inwilligt, en ook aan de eisen van de kwaliteitsregeling lijkt te voldoen. Maar daarover later.

Nu de plannen met de Liskeshoeve vaste vorm gaan aannemen, willen we onze belevenisssen rond de aankoop, voorbereidingen, sloop en nieuwbouw in deze weblog gaan bijhouden. Dus hierbij gaat de Liskeshoeve weblog van Marianne en Erik van start!